Utopia Tomasza More (1516) i Nowa Atlantyda (1624) Francisa Bacona przedstawiały wizję idealnych społeczeństw i państw. Dzieła te miały głównie wymiar dydaktyczny, a konfrontacja sprowadzała się w nich do porównania niedoskonałego świata empirycznego z idealnym światem fikcyjnym. Nowy wspaniały świat (1932) Aldousa Huxleya i Rok 1984 (1949) Georga Orwella (właśc. Erica Blaira) reprezentujące gatunek antyutopii lub dystopii, gdzie następuje całkowite odwrócenie i przemiana fikcyjnego ideału w jego zaprzeczenie, stanowią niejako punkt kulminacyjny w rozwoju gatunku utopii. W utworach tych bohater jednostkowy skonfrontowany jest z wszechogarniającym i despotycznym porządkiem, który niszczy wszelką opozycję i uniemożliwia dokonanie jakiejkolwiek reformy.
Utopia jako gatunek literacki przyczyniła się do powstania literatury fantastyczno-naukowej, na co zwracają uwagę między innymi Brian Aldiss (1973) i Andrzej Zgorzelski (1980). Temat idealnych społeczeństw i państw jest często podejmowany w literaturze fantastycznej, przykładowo w twórczości Arthura C. Clarke’a, Ursuli Le Guin, czy Kena Macleod’a . Cykl powieści szkockiego autora Iaina Banks’a przedstawiający dzieje Kultury – daleko rozwiniętej cywilizacji pozaziemskiej zbliżonej do ludzi – stanowi interesujące studium funkcjonowania utopii oraz społeczeństwa w warunkach utopii. Banks, w duchu Wprowadzenia do krytyki ekonomii politycznej (1939) Karola Marksa, tworzy cywilizację funkcjonującą w warunkach końca niedostatku (post-scarcity) oraz technologicznej osobliwości (singularity). Jednocześnie zadaje pytanie, czy sam bezideowy dostatek materialny pozwala na stworzenie idealnego, szczęśliwego społeczeństwa?
mgr Karol Jaszewski
Student VI roku Filologicznych Studiów Doktoranckich Uniwersytetu Gdańskiego. Tytuł pracy doktorskiej: World of Hateful Wonder – Psychology, Social Sciences, Politics and History in the Fiction of Michael Moorcock. Obszary zainteresowań: brytyjska i amerykańska fantastyka naukowa, Żydzi w amerykańskiej literaturze wojennej.
Nauczyciel języka angielskiego oraz tłumacz, specjalizujący się w tekstach o tematyce psychologicznej i historycznej.
Wybrane publikacje:
Caught in the middle : Jewish soldiers in American war fiction. W: Forum for World Literature Studies. – 2013, Vol. 5, no. 2, s. [301]-310.
The outer and the inner : space in the works of contemporary Scottish science fiction writers. W: Boundless Scotland : Space in Contemporary Scottish Fiction /ed. by Monika Szuba, Gdańsk : Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2015.
Doktowykłady 